آجر یکی از مصالح پرکاربرد در ساختمان‌سازی است که قدمت آن به حدود ۷۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد. آجر مقاومت بسیار بالایی دارد. به همین دلیل برخی افراد از انواع آن به عنوان آجر ضد زلزله استفاده می‌کنند.
بعضی از بنا‌های آجری با قدمت حدودا ۱۰۰۰ ساله، از زلزله‌ها، سیل‌ها و انواع حوادث طبیعی عبور کرده و در طول قرن‌ها، همچنان استقامت خود را حفظ کرده‌اند. این موضوع بیانگر مقاومت خیره‌کننده آجرها در مقابل حوادث ویران کننده‌ای از جمله زلزله است. در این مطلب قصد داریم درباره ویژگی‌های آجر ضد زلزله با شما صحبت کنیم. تا پایان مقاله همراه آجر دوران باشید.
آجر ضد زلزله چیست؟
با ورود به عصر تکنولوژی و پیشرفت بشر در زمینه‌های مختلف، نیاز به ضد زلزله بودن و ایمنی ساختمان‌ها به شدت احساس می‌شود. استفاده از آجر ضد زلزله یکی از روش‌های رایج و بهینه برای این منظور است. این آجرها در قیاس با دیگر آجرها مقاومت بسیار بیشتری دارند. با توجه به اینکه ایران یک کشور زلزله خیز محسوب می‌شود، می‌توان به اهمیت تولید این مصالح ساختمانی پی برد.
در آجرهای ضد زلزله، سوراخ‌ها و شیارهایی ایجاد می‌شود تا در هم قفل شده و مقاومت ساختمان را در برابر زلزله افزایش دهند. این کار با ایجاد استحکام بالا در دیوار‌ها، مانع از فروریختن سازه می‌شود. اما آجرهای معمولی که این قابلیت را ندارند، برای مناطق زلزله خیز مناسب نیستند.
استحکام آجرهای ضد زلزله چقدر است؟
در ساخت آجر نسوز ضد زلزله از خاک نسوز، خاک رس و دیگر مواد معدنی، استفاده می‌شود. خاک نسوز باعث می‌شود که در صورت ایجاد آتش سوزی در اثر زلزله، آجر در مقابل آتش هم ایمن باشد. این‌ها ویژگی‌هایی هستند که این آجر را از آجر های معمولی متمایز می‌کنند.
بنا بر گفته کارشناسان و مهندسین عمرانی، آجرهای معمولی با یک زلزله ۴ ریشتری فرو ریخته و مقاومت چندانی در مقابل ارتعاشات آن نخواهند داشت. در حالی که آجرهای ضد زلزله می‌تواند زلزله‌ای به بزرگی ۶ ریشتر و بیشتر را مهار کنند.
بهترین آجرهای ضد زلزله کدامند؟
آجر ضد زلزله انواع مختلفی دارد. برخی از آن‌ها علاوه بر ضد زلزله بودن، به عنوان آجر نما نیز به کار می‌روند. برخی از آجرهای نسوز هم برای استفاده در ساختمان‌های ضد زلزله مناسب هستند.
البته در هنگام خرید آجر نسوز باید دقت کنید که در کنار مهار آتش، از استحکام بالایی نیز برخوردار باشد. در این بخش چند مورد از رایج‌ترین و بهترین انواع آجرهای ضد زلزله را معرفی می‌کنیم تا در هنگام خرید بتوانید به آسانی مصالح متناسب با نیاز‌ها و شرایط خود را انتخاب کنید.
۱- آجر لفتون
آجر لفتون یکی از انواع آجر ضد زلزله است که برخی از افراد آن را آجر بهمنی می‌نامند. از این آجر می‌توان هم در نما و هم به صورت توکار در دیوار‌ها استفاده کرد. بنابراین آجر لفتون علاوه بر اینکه مقاومت بالایی در برابر زلزله دارد، گزینه‌ای عالی برای کسانی است که قصد خرید آجر نما را دارند. آجر نما معمولا به رنگ زرد یافت می‌شود. اما آجرهای لفتون مخصوص نما، دارای رنگ قرمز نیز هستند.
۲- آجر شیاردار
یکی از انواع آجر ضد زلزله، آجرهای شیاردار هستند. این آجرها به وسیله شیارهایی که دارند در هم قفل شده و یک دیوار مستحکم را تشکیل می‌دهند. آجرهای شیاردار به روش نما خشک تولید و عرضه می‌شود. این روش محبوبیت زیادی در ساختمان سازی دارد. چرا که در روش نما خشک، شوره دیوار به طول کامل زدوده شده و از بین می‌رود.
این کار باعث می‌شود که آجرهای شیاردار نیازی به استفاده از سیمان و ملات نداشته باشند. به طوری که تنها برای نازک‌کاری از ملات استفاده می‌شود. بنابراین استفاده از ملات در آجر ضد زلزله شیاردار، نسبت به دیگر انواع آن، کم‌ترین است.
۳- آجرهای سوراخ‌دار
آجر سوراخ دار یکی دیگر از آجرهای مقاوم در برابر زلزله است که با ایجاد تغییراتی در آن می‌توان مقاومت آن را تا حد زیادی افزایش داد. به وسیله دستگاه‌های مخصوص، سوراخ‌هایی در این آجرها ایجاد می‌شود که سبب تمایز آن با آجرهای دیگر می‌شود. این سوراخ‌ها می‌تواند سبب قفل شدن و استحکام بیشتر ساختمان‌های ساخته شده با این نوع آجرها شود. چراکه ملات با پر کردن این سوراخ‌ها و چسبندگی بیشتر آجرها، مقاومت دیوار را افزایش می‌دهد. البته ناگفته نماند که راه‌های دیگری نیز برای بالا بردن استحکام آجر ده سوراخ وجود دارد.
به این صورت که در هنگام ساختن دیوار با این آجرها، میلگرد‌هایی را از سوراخ‌های آن عبور دهیم. با انجام این کار مقاومت آجرهای ضد زلزله به بیشترین حد ممکن خواهد رسید. علاوه بر آجرهای ذکر شده که دارای ۱۰ سوراخ هستند، آجرهای دیگری نیز با ۳ سوراخ وجود دارد که به آن‌ها آجر سه گل می‌گویند. لازم به ذکر است که این آجر ها نیز از مقاومت خوبی در برابر حوادث طبیعی برخوردار هستند.
۴- آجر نسوز
آجر نسوز مقاومت بسیار خوبی مقابل زلزله دارد. همانطور که می‌دانید، می‌توان با استفاده از روش‌های گفته شده برای آجرهای سوراخ دار معمولی، مقاومت دیوار‌های ساخته شده با آجر نسوز را نیز افزایش داد. اما این مصالح دارای وزن زیادی هستند که در هنگام زلزله فشار بیشتری به پی ساختمان وارد می‌کند. بنابراین در مقایسه با دیگر انواع آجر ضد زلزله، مقاومت کم‌تری خواهند داشت.
مزایا و معایب استفاده از آجر ضد زلزله
آجر ضد زلزله اهمیت زیادی در ساختمان سازی دارد. مطمئنا تا حالا به اهمیت استفاده از این نوع مصالح مخصوصا در مناطقی که زلزله خیز هستند، پی برده‌اید. این آجرها مزایای زیادی دارند.
اما باید بدانید که در کنار این مزایا، معایبی نیز وجود دارد که باید به آن‌ها نیز توجه کنید. این بخش به بیان مزایا و معایب آجرهای ضد زلزله اختصاص دارد. اطلاع از این موارد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین، این بخش را با دقت بخوانید.
مزایا آجر نسوز ضد زلزله
با استفاده از آجر ضد زلزله، به غیر از نازک کاری، دیگر نیازی به استفاده از ملات و سیمان نخواهید داشت. چرا که این آجرها معمولا دارای سوراخ‌ها و شیار‌های خاصی هستند که اتصال آن‌ها را آسان‌تر می‌کند. به طوری که بهره بردن از چسب و دوغاب برای استحکام سازه‌های ضد زلزله کفایت می‌کند. به علاوه در فرایند ساخت ساختمان‌های ضد زلزله، نیازی به داربست نیز ندارید. این موضوع سرعت و راندمان کاری را به شدت افزایش داده و از اتلاف وقت نیز جلوگیری می‌شود.
آجرهای ضد زلزله از وزن بسیار مناسبی هم برخوردار هستند. بنابراین در زمان وقوع حوادثی همچون زلزله، فشار وارد آمده از دیوار و سقف به پی ساختمان، کاهش می‌یابد. این مصالح یک عایق حرارتی بسیار عالی محسوب می‌شوند، چرا که می‌توانند ۹۸ درصد انرژی گرمایی خانه را حفظ کنند. پس در فصول سرد نیازی به صرف انرژی و سوخت زیاد ندارید.
آجرهای ضد زلزله، علاوه بر عایق حرارتی، و صرفه جویی در مصرف انرژی، یک عایق صوتی خوب نیز به شمارمی‌روند. به طوری که تا ۶۷ درصد در برابر صداهای مزاحم محیط بیرون خانه، مقاومت می‌کند. بنابراین موجبات آسایش شما را نیز فراهم می‌شود. آجرهای ضد زلزله همچنین سبب افزایش عمر ساختمان شده و در قیاس با دیگر آجرها، قیمت مناسب‌تری نیز دارند.
معایب
با توجه به مطالب گفته شده در بخش قبلی، آجر ضد زلزله، مزایای متعددی دارد که آن را به یکی از بهترین و محبوب‌ترین مصالح ساختمانی در ایران و حتی نقاط مختلف دنیا کرده است. اما در این میان معایب انگشت‌شماری نیز دارد که در این بخش به بیان آن‌ها خواهیم پرداخت. یکی از این معایب، محدودیت در سایز و ابعاد آجر است.
اگر سایز این آجرها بیش از اندازه زیاد شود، طبیعتا وزن آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. با این وجود دیگر آجر ضد زلزله مقاومت قابل قبولی در برابر حوادث نخواهد داشت. چون به دلیل وزن بالا فشار وارده بر ستون‌ها و پی ساختمان بیشتر شده و ایمنی آن پایین خواهد آمد. علاوه بر این، ساخت آجر در ابعاد بزرگ باعث سختی کار کردن و دیوار چینی می‌شود.
یکی دیگر از معایب آجر ضد زلزله می‌تواند عدم وجود تنوع در آن باشد. با توجه به این موضوع که بسیاری از افراد از آجر در نمای ساختمان استفاده می‌کنند، محدودیت در انتخاب رنگ و طرح‌های مختلف، مشکلی است که با آن مواجه می‌شوند.
جمع بندی
ساخت ساختمان‌های ضد زلزله، یکی از نیاز‌های اساسی انسان‌ها در مناطق زلزله خیز محسوب می‌شود. چرا که با مقاوم‌سازی ساختمان می‌توانیم از صدمات جانی و مالی پیشگیری نماییم. آجر ضد زلزله یکی از مصالح بسیار رایج در مقاوم سازی ساختمان در برابر حوادث طبیعی ویران کننده مثل زلزله است.
همانطور که اشاره کردیم، ساختمان‌های تاریخی زیادی در ایران وجود دارد که به علت استفاده از خشت و آجر، صدها سال در برابر انواع حوادث طبیعی مقاومت کرده و هنوز هم پابرجا هستند. شاید یکی از دلایل اصلی محبوبیت بالای آجر در ساختمان‌های ضد زلزله، همین موضوع باشد. بنابراین آجر یک عضو جدا نشدنی در ساختمان است که انتظار می‌رود تا قرن‌های آینده نیز ارزش خود را در معماری و ساختمان سازی حفظ کند.
